Muments
Eveniments da l’onn
L’onn 2022 è stà caracterisà da blers eveniments interessants, instructivs e savens era commovents. Ina survista.
Schaner
Fin reussida da Mediomatix
Cun il titel “Mediomatix” (da “meds idiomatics”) ha la SAP dal Grischun sviluppà per incumbensa dal chantun Grischun novs meds d’instrucziun da lingua en ils idioms rumantschs sursilvan, sutsilvan, puter e vallader. Il project è stà concepì per sis onns (2016-2021), il preventiv ha importà 4.1 milliuns. La finamira è stada dad elavurar meds d’instrucziun innovativs, cumpatibels cun il Plan d’instrucziun 21 ed utilisabels da maniera analoga e digitala per l’instrucziun da rumantsch da la segunda a la novavla classa. Totalmain han ins elavurà 260 cudeschs da lavur, tranter auter era grammaticas da scola didactisadas.
Il project è vegnì terminà uffizialmain ils 21 da schaner 2022 a chaschun d’ina conferenza per las medias en preschientscha dal Cusseglier guvernativ dr. Jon Domenic Parolini.
“Ins è sa decidì per il rinforzament dals idioms”
Rico Cathomas, manader dal project Mediomatix e manader da la professura DIP rumantsch
Corona: Da la stanza da scola en la stanza da scola
Studentas e students da la SAP dal Grischun èn era quest onn puspè stads a disposiziun sco substituts e substitutas per persunas d’instrucziun che n’han betg pudì instruir pervi dal coronavirus. La dumonda davart las scolas è stada gronda oravant tut a l’entschatta da l’onn. En acziun èn stadas studentas e students da l’onn final che han dastgà mancar in’emna durant il semester per substituziuns. Per la qualitad da l’instrucziun n’han las scolas ed ils geniturs betg stuì far quitads durant quel temp. Las studentas ed ils students da l’ultim onn da studi avevan gia fatg en il semester precedent in praticum da nov emnas en scolas. Ellas ed els eran pia preparads e disads da star davant ina classa e dad instruir. Voluntaris n’han betg mancà: suenter ina enquista tar 120 studentas e students che vegnivan en dumonda per talas substituziuns, èn 72 s’annunziads, dapli che la mesadad pia. “Per mai èsi adina puspè bel che nossas studentas e noss students èn pronts per talas acziuns”, di il rectur prof. dr. Gian-Paolo Curcio.
Favrer
La SAP dal Grischun gratulescha a 12 novas intermediaturas d’art
12 participantas han terminà cun success il curs CAS “Aventura ed intermediaziun d’art”. Cun in certificat han ellas la qualificaziun da pussibilitar experientschas d’art activas e d’intermediar cumpetenzas da maletg ad uffants e giuvenils. Las participantas han emprendì d’enconuscher access teoretics e pratics ed han sviluppà ed experimentà sequenzas d’intermediaziun. Ellas han acquistà enconuschientschas exemplaricas davart aspects relevants da l’istorgia d’art e da l’art contemporan ed han discutà en collavuraziun cun docentas e docents e cun artistas ed artists dumondas davart la furmaziun culturala e davart las posiziuns da l’art en la societad. La furmaziun cuntinuada cumplementara a la professiun dad in onn è vegnida realisada en cooperaziun cun il Museum d’art dal Grischun e da la Hilti Art Foundation dal Principadi da Liechtenstein.
Mars
Di da la scola auta 2022 sut l’ensaina da la persistenza
Persunas d’instrucziun furman nossas generaziuns da l’avegnir. Ellas sensibiliseschan e scoleschan ils giuvens umans per las sfidas socialas, ecologicas ed economicas. La SAP dal Grischun s’engascha tenor ils „Sustainable Development Goals“ (SDG) da las Naziuns Unidas e sa metta tranter auter en per ina furmaziun d’auta qualitad per tuttas e tuts sco era per l’egualitad da las schlattainas.
30 projects persistents
Upcycling, bursa da vestgadira, construir in chastè per mustailas, schubregiar velos, nettegiar letgs dad auals – al di da la scola auta da quest onn èn studentas e students, docentas e docents e collavuraturas e collavuraturs s’engaschads ensemen cun partenaris externs da la regiun en passa 30 projects per la tematica da la persistenza.
Las singulas gruppas han rimnà vestgadira che studentas e students na portan betg pli ed han vendì vinavant quella en ina bursa da vestgadira, han renovà sutgas veglias per la Caritas u han cumbattì neofitas cun instrucziun da persunas spezialisadas. Las futuras persunas d’instrucziun han survegnì ideas concretas per laschar percepir uffants e giuvenils la persistenza.
La sensibilisaziun è impurtanta
Il rectur da la SAP dal Grischun, prof. dr. Gian-Paolo Curcio suttastritga: “Quest project sut la batgetta dal directur administrativ Dinesh Rajakaruna mussa, co che persunas d’instrucziun san prestar a prima vista pitschnas contribuziuns ad ina furmaziun per in svilup persistent cun il concept Inside-Out per lung dals “Sustainable Developemnt Goals”. En quest connex èn experientschas concretas, il rinforzament da la percepziun individuala da l’autoefficacitad ed il svilup ad ina tenuta positiva vers in svilup persistent aspects centrals.
Partenaris dal project:
Citad Cuira, vischnanca Tumein, consorzi Falknis Maiavilla e Fläsch, Uffizi da construcziun auta dal Grischun Cuira, protecziun dals utschels Landquart-Mastrils, WWF Grischun Schotsch al Calanda, Pro Natura Grischun Landquart e Zizers, Caritas Grischun, Foppa Gastro Cuira, Grischun lain Domat/Ems, bursa da vestgadira Cuira, colonia dad ureglias-mieur Fläsch, Somedia Cuira, fundaziun asil per animals Luna Weisstannental, Cube Store Cuira, Bike for Fun Landquart, Logistica Cuira
17avla dieta da Tudestg sco segunda lingua (DaZ)
Plurilinguitad è schanza e sfida enina. Uffants cun tudestg sco segunda lingua u sco lingua estra èn dentant dumandads spezialmain en il mintgadi da scola, cunquai ch’els ston dumagnar tut las pretensiuns en in’ulteriura lingua.
Co sa l’instrucziun da roms daventar accessibla linguisticamain per scolaras e scolars da DAZ? Tge instruments metodics e meds d’instrucziun stattan a disposiziun? Co vegn il plan d’instrucziun dal rom tudestg sco segunda lingua realisà tenor il Plan d’instrucziun 21? Nua èn las sfidas tar la colliaziun tranter las persunas d’instrucziun da DAZ e quellas dals roms, las pedagogas curativas da scola e las direcziuns da scola?
La dieta da la SAP dal Grischun ha tractà in giavisch impurtant da persunas d’instrucziun da DAZ e dals roms sco era da direcziuns da scola, dad optimar la promoziun DAZ en las scolas. En il rom d’ina maisa radunda han ins barattà experientschas da differentas chasas da scola e rimnà e discutà dumondas avertas.
Las SAP dal Grischun sustegna direcziuns da scola e persunas d’instrucziun
Scolaras e scolars da l’Ucraina èn sfidas spezialas per las scolas. La SAP dal Grischun porscha sustegn per direcziuns da scola e persunas d’instrucziun e las gida cun cussegliaziuns.
La purschida vegn adattada permanentamain als basegns actuals e cumpiglia, ultra da la cussegliaziun persunala, era occurrenzas, curs, meds d’instrucziun e medias davart la tematica. La pagina web nova davart l’istorgia da migraziun da la Svizra “migrationsgeschichte.ch” pussibilitescha a persunas d’instrucziun e scolas da tematisar novitads e maletgs actuals, da valitar il tema e d’al tractar cun las scolaras ed ils scolars.
Avrigl
Di da fufragnar per persunas interessadas a la professiun
Las pussaivladads da professiun e da carriera èn multifaras ozendi e l’elecziun da la professiun è in term impurtant en la vita d’in uman giuven. La SAP dal Grischun sustegna giuvenils tar il pass en la vita professiunala ed organisescha sco instituziun da furmaziun e manaschi d’emprendissadi mintg’onn in di da fufragnar per la professiun. Sis scolaras e scolars da la regiun han profità da l’occasiun ed han vis sco collavuraturas e collavuraturs il mintgadi professiunal a la scola auta da pedagogia, quai sco emploià commerzial, sco collavuratura dad ICT, sco informaticher e sco collavuratura en il sectur da l’infurmaziun e communicaziun. Ellas ed els èn vegnids accumpagnads dad experts spezialisads e dad emprendistas ed emprendists da la SAP dal Grischun che han mussà muments captivants da lur emprendissadi ed han dà vinavant tips e recumandaziuns.
Interess creschent per professiuns da l’informatica
Entant che blers giuvenils s’interessavan ils onns passads per in emprendissadi da commerzi, èn oz dumandadas adina dapli las pussaivladads da furmaziun en l’informatica. La necessitad da savida fundada è correspundentamain gronda. Da tge activitads s’occupa in informaticher? Nua dovri las enconuschientschas professiunalas d’ina spezialista dad ICT? Nua sa distinguan quellas duas professiuns? Al di da fufragnar pon las dumondas da participantas e participants vegnir respundidas directamain.
La SAP dal Grischun scolescha emprendistas ed emprendists en quatter differentas professiuns.
Nova professura per scienzas d’educaziun
Cun prof. dr. Francesca Suter sco professura per scienzas d’educaziun perscrutescha ed instruescha a partir da l’avrigl da l’onn passà ina scienziada a la SAP dal Grischun che s’occupa da maniera centrala cun dumondas da l’autoregulaziun tar process d’emprender. Francesca Suter ha cumenzà sia carriera academica a l’Universitad da Turitg, nua ch’ella ha era promovì. Avant sia midada a la SAP dal Grischun ha ella approfundà e cumplettà vinavant ses profil tematic, sco assistenta superiura da prof. dr. Katarina Maag Merki, per exempel en ils secturs “svilup da la scola” resp. “dischavantatgs en la furmaziun”. Cun prof. Francesca Suter ha la SAP dal Grischun pudì engaschar ina scienziada cun in profil tematic impurtant en plirs secturs per la scolaziun da persunas d’instrucziun per l’avegnir.
Prof. dr. Francesca Suter maina dapi il 2022 la professura Scienzas d’educaziun.
Zercladur
Otg novas manadras e manaders da scola
La mesadad da zercladur han otg manadras e manaders da scola dal Grischun terminà cun success il CAS direcziun da la scola. Mintgamai dus manaders/duas manadras da scolas talianas e rumantschas e quatter manaders/manadras da scolas tudestgas han absolvì tranter il settember 2020 ed il zercladur 2022 la scolaziun da direcziun da la Rait da mainascolas da las scolas autas da pedagogia dal Grischun, Son Gagl e Turgovia.
Autas cifras d’annunzia a la SAP dal Grischun
Radund 200 persunas eran s’annunziadas enfin la fin da zercladur per in studi da bachelor – circa 35 pertschient dapli che l’onn precedent, uschè bleras sco anc mai.
Gronda dumonda per novas purschidas da scolaziun
Il grond interess è dad attribuir oravant tut a l’ulteriur svilup ed a las cumplettaziuns dals studis. Temp parzial, studis da bachelor cumbinads, studis da master per il stgalim secundar: La SAP dal Grischun ha schlargià ses program da scolaziun per futuras persunas d’instrucziun gist en plirs secturs. Er il svilup da las cifras d’annunzia per il nov studi scolina/scola primara (1. e 2. classa) è remartgabel. Las annunzias per quest studi èn trais giadas uschè autas sco per il studi da scolina da fin ussa.
Dapli studentas e students dals chantuns vischins
Entant che la maioritad da las interessentas e dals interessents per il studi da bachelor per la scola primara (1. fin 6. classa) vegnan dal chantun Grischun, èsi gist viceversa tar il studi per la scolina e scola primara (1. e 2. classa). Oravant tut persunas giuvnas dal chantun Tessin sa decidan adina pli savens per in studi a Cuira.
Sco spetgà eran las cifras d’annunzia pli autas ch’il dumber effectiv da studentas e students. Quai dependa da cundiziuns d’access betg ademplidas al mument dal termin d’annunzia e/u dad annunzias multiplas a differentas scolas autas. La mesadad da settember han 159 studentas e students cumenzà lur studi da bachelor a la SAP dal Grischun.
Fanadur
114 novas persunas d’instrucziun per la scolina e la scola primara
Ils 2 da fanadur han 114 persunas d’instrucziun per la scolina e per la scola primara survegnì en in rom festiv en il center da congress a Tavau in diplom d’instrucziun renconuschì en l’entira Svizra. 101 absolventas ed absolvents han ussa la qualificaziun dad instruir da la 1. a la 6. classa da la scola primara e 13 quella dad instruir en scolina.
Cun in diplom monoling talian èn vegnidas onuradas ina persuna d’instrucziun per la scolina e duas per la scola primara. In diplom biling talian-tudestg han survegnì ina persuna d’instrucziun per la scolina e 15 per la scola primara. In diplom biling rumantsch-tudestg è vegnì surdà a trais persunas d’instrucziun per la scolina ed a 14 persunas d’instrucziun per la scola primara.
Avust
Transport, informatica e robotica – ils i-Camps 2022
60 scolaras e scolars interessads da la 3. fin 9. classa dal Grischun e dad auters chantuns èn s’approfundads durant in’emna durant lur vacanzas en il mund digital dal center MINT da la SAP dal Grischun. Ellas ed els èn sa deditgads a las differentas linguas da programmar ed han pass per pass dà vita al roboter. Ils uffants e giuvenils èn vegnids instruids da studentas e students e da docentas e docents da la SPF da Turitg e dal post da promoziun MINT da la SAP dal Grischun.
Il project inizià da la SAP dal Grischun e realisà en cooperaziun cun la SPF da Turitg è era quest onn vegnì cumplettà cun in CAMP per persunas d’instrucziun interessadas. Il i-Camps Teacher da dus dis è structurà uschia ch’ins mussa materialias d’emprender concretas che pussibiliteschan il svilup analog da cumpetenzas tant en l’informatica sco en ils roms d’instrucziun. Uffants e creschids èn sa barattads regularmain davart lur experientschas durant quels dus dis ed han emprendì in da l’auter.
L’emna da project da quest onn è stada sut il motto “cargo connect”. Per purtar umans e martganzia per il mund enturn han ins gia adina chattà novas vias ed innovaziuns en il sectur da transport. Participantas e participants han examinà progress tecnics e sfidas globalas. Ellas ed els han cumenzà a chapir meglier ils process automatisads dal mintgadi, sco per exempel il charrar parzialmain autonom, la moda da funcziunar da sensurs da plievgia e da glisch u dad assistents da parcar en in vehichel da transport.
Settember
Dieta da las Alemannas e dals Alemans a la SAP dal Grischun
Dals 7 als 9 da settember 2022 ha gì lieu a la SAP dal Grischun la 20vala dieta da lavur davart la dialectologia alemanna, l’uschenumnada dieta da las Alemannas e dals Alemans. La dieta è vegnida organisada d’ina squadra da la SAP dal Grischun e da l’Institut grischun per la perscrutaziun da la cultura (ikg) sut la direcziun da dr. Susanne Oberholzer e dr. Oskar Eckhard. Igl ha dà tschintg referats da basa, 37 referats da secziun e quatter posters davart il tema general “Dialect en la societad ed en scola”. Plinavant èn vegnids preschentads nov posters davart projects da perscrutaziun a la SAP dal Grischun. Radund 75 perscrutadras e perscrutaders da la Svizra e da l’exteriur – oravant tut da la Germania, Austria e da l’Alsazia han visità ils referats, han discutà da maniera animada ed han giudì a chaschun dal Conference Dinner las spezialitads culinaricas dal Grischun. La squadra d’organisaziun ha pudì retschaiver blers resuns positivs da participantas e participants.
Entschatta: Nov studi da master per persunas d’instrucziun per il stgalim secundar
Per l’emprima giada han cumenzà suenter las vacanzas da stad ils novs studis da master a temp parzial per persunas d’instrucziun per il stgalim secundar I sco era per persunas d’instrucziun per il stgalim secundar I e scolas da maturitad. Enfin ussa n’hai dà nagina scolaziun cumparegliabla en la Svizra orientala. Cun questa purschida sa drizza la SAP dal Grischun ad in public en mira cumplettamain nov. Il studi s’adressescha a persunas interessadas cun in bachelor u in master spezialisà en in rom da la scola populara, sco per exempel matematica e tecnica, tudestg u franzos, moviment e sport enfin tar l’art figurativ. Pledentadas èn persunas che studegian actualmain ad ina universitad u ad ina scola auta spezialisada che survegnan cun quest master consecutiv perspectivas professiunalas cumplettamain novas, ma era persunas ch’èn entamez lur activitad professiunala u che han gist passentà in pausa da famiglia e che vulessan gugent puspè turnar en la vita professiunala. Il studi porscha pussaivladads da carriera cumplettamain novas.
Il Grischun perscrutescha – premis per set perscrutadras e perscrutaders giuvens
L’Academia Raetica, l’associaziun per la promoziun da scienza, perscrutaziun e furmaziun en il chantun Grischun ha organisà il settember 2022 en il center da congress a Tavau ses congress da mintga dus onns “Il Grischun perscrutescha”. Ina finamira impurtanta da questa occurrenza è da dar a perscrutadras e perscrutaders da las pli differentas disciplinas la pussaivladad da preschentar lur lavurs e dad avair in barat. Il segund di dal congress eran envidads il public interessà e scolaras e scolars da la Scola media alpina da Tavau. Ellas ed els han survegnì in’invista en differents secturs da la scienza cun tradiziun en il chantun. Durant quel di è era la SAP dal Grischun stada preschentada cun quatter preschentaziuns. Da quellas è la contribuziun “Swiss Schools’ Challenges and Strategies during the COVID-19 Pandemic” (Studia S-CLEVER+) da prof. dr. Francesca Suter vegnida onurada sco meglra preschentaziun en las scienzas umanas e socialas.
Prof. dr. Francesca Suter (terza persuna da dretg)
October
Festa da certificat per absolventas ed absolvents dal CAS
26 auturas ed auturs da meds d’instrucziun han survegnì lur certificat l’october 2022. La festa da certificat è suandada als colloquis finals. En il rom da la scolaziun supplementara han las auturas ed ils auturs elavurà meds d’instrucziun innovativs per tut ils trais ciclus da la scola populara. Quels meds ston ademplir las pretensiuns dal plan d’instrucziun e porscher incumbensas d’emprender pretensiusas che pussibiliteschan ad uffants cun differents talents e differentas abilitads da sviluppar lur savair e lur savair far.
La scolaziun per auturas ed auturs da meds d’instrucziun è unica tant en Svizra sco sin plaun internaziunal.
Era la mesadad d’october han 17 absolventas ed absolvents dal CAS “Tudestg sco segunda lingua” festivà la finiziun cun success da lur scolaziun da radund in onn sco persuna d’instrucziun da tudestg per uffants da lingua estra.
Emna da MINT grischuna 2022
Durant las vacanzas d’atun 2022 han radund 170 scolaras e scolars da la scola primara (3. fin 6. classa) e 37 persunas d’instrucziun futuras e talas cun experientscha pudì schlargiar lur cumpetenzas MINT en stretga collavuraziun cun emprendistas ed emprendists dad otg interpresas al lieu e rimnar preziusas experientschas praticas.
La stretga collavuraziun cun l’economia fa plaschair a la manadra da project Lilian Ladner: “Cun il program da promoziun MINT preparain nus ils uffants e giuvenils per il mund fermamain tecnologisà da damaun. Nossas futuras persunas d’instrucziun emprendan ad enconuscher las novas tecnologias e da las utilisar en l’instrucziun a maun d’incumbensas orientadas al problem che derivan dal mund dals uffants.”
Tar la Georg Fischer Rohrleitungssysteme SA han las participantas ed ils participants emprendì d’enconuscher il squittar materia sintetica vi d’in Babyplast. Vi da la pitschna maschina han els dastgà midar ils utensils cun sustegn da las emprendistas e dals emprendists, emprender d’enconuscher las differentas caracteristicas da la materia sintetica ed a la fin squittar ina pierla en differentas colurs. Ins ha lutegià, struvegià, resgià e programmà cun diligenza.
A la SAP dal Grischun han las participantas ed ils participants programmà in roboter a maun d’ina plima da giugar, uschia ch’el saveva schliar differents pensums dal mintgadi da las firmas. Gian-Paolo Curcio, il rectur da la SAP dal Grischun suttastritga la muntada dals roms MINT, spezialmain da l’informatica per il futur: “L’informatica è da chapir sco ina tecnica culturala, sco per exempel lingua e matematica. Uffants emprendan dad utilisar l‘informatica sco lingua e da muventar cun ella robots.”
November
Di naziunal dal futur - 30 scolaras e scolars surpiglian la rolla da la persuna d’instrucziun
Ils 10 da november 2022 èsi puspè stà uschè lunsch – per l’indeschavla giada: 30 scolaras e scolars da la tschintg- e sisavla classa han preparà ina lecziun da matematica a la SAP dal Grischun ed èn lura stads il suentermezdi davant ina classa dal stgalim bass da la scola da la citad da Cuira.
Quest onn è il di dal futur stà sut l’ensaina da la matematica, pia da la scienza dals musters e da las structuras. Cun in gieu strategic cun lainins han las participantas ed ils participants mussà da maniera captivanta als uffants dal stgalim bass che matematica è dapli che simplamain mo “far quints”. La manadra da project Lilian Ladner punctuescha: “Per nus èsi impurtant che las participantas ed ils participants survegnan in’invista en la professiun fascinanta da la persuna d’instrucziun. Ellas ed els planiseschan e ritmiseschan l’instrucziun fin en ils detagls. Els emprendan trics e rampigns per furmar gruppas, controlleschan il material necessari ed emprendan da dar bada a l’urari ed al temp.
Suenter l’instrucziun reflecteschan las magistras ed ils magisters giuvens ensemen cun las docentas ed ils docents e cun las studentas ed ils students lur experientschas d’instruir. Ellas ed els han rapportà e discutà da maniera critica, ma era constructiva. Ins ha barattà exempels da Best-Practice ed insatge è stà medem per tuttas e tuts. Ellas ed els eran stanchels, ma cuntents.
First Lego League 2022
Dapi il 2008 sustegna la SAP dal Grischun ensemen cun la EMS-Schiers e la SAS dal Grischun il program da promoziun MINT internaziunal «First Lego League» (FFL). La FLL è in program da promoziun che avischina uffants e giuvenils en in’atmosfera sportiva a la scienza ed a la tecnologia. Il mund real dals uffants vegn integrà en quest process ed i vegn era promovì dad ir enturn cun sbagls e da pensar da maniera analitica e perscrutativa.
Las scolaras ed ils scolars da nov fin sedesch onns construeschan mintgamai in roboter cumplettamain automatic, per l’uschenumnà “robotgame”, per schliar plirs pensums en in champ da gieu fixà entaifer 150 secundas. Questas lavurs ed ideas sco er lur abilitads da lavurar sco team preschentan els mintgamai il di da la concurrenza ad ina giuria en las categorias valurs da basa, preschentaziun da perscrutaziun e design da roboters.
A chaschun da la qualificaziun regiunala a la SAP dal Grischun l’entschatta da december èn sa participadas 12 squadras. Las trais meglras squadras “Capricorns”, “i-girls” e “Fluffy” èn sa qualifitgadas per ils campiunadis svizzers dal mars 2023 ad Yverdon.
Studentas e students da la SAP dal Grischun han scuvert il mund da la tecnica cun pitschen e grond. Insaquants han purschì in’activitad da MINT per tut las interessadas ed ils interessads, entant che auters han maldisà ils giasts en il Café FLL. Anteriuras studentas ed anteriurs students da la SAP dal Grischun han surpiglià la moderaziun u eran engaschads sco DJ.
Nova publicaziun “Sprache und Raum”
Prof. dr. Vincenzo Todisco, manader da la professura DIP cun focus sin il talian e dr. Edina Krompák, manadra dal center da perscrutaziun per didactica da lingua a la SAP da Lucerna, han publitgà sco editurs l’antologia “Sprache und Raum – Mehrsprachigkeit in der Bildungschforschung und in der Schule”. I sa tracta d’ina rimnada da contribuziuns elegidas ch’èn vegnidas preschentadas a chaschun da la dieta cun il medem num, organisada communablamain da la SAP dal Grischun e da la SAP da Schaffusa. Ina dumonda centrala dal cudesch è co ch’il plurilinguissem sa manifestescha en il spazi public e co che persunas ch’emprendan percepeschan las linguas en differents contexts da scola. Quest aspect vegn tematisà e discutà tranter auter sin basa dals uschenumnads linguistic landscapes sco resursas pedagogicas per la promoziun da la plurilinguitad en scola. La publicaziun sa drizza a perscrutadras e perscrutaders en il sectur da las scienzas d’educaziun e da la sociolinguistica, a didacticras e didactichers da lingua e da plurilinguitad sco er a studentas e students ed a persunas d’instrucziun.
December
Agid da far pensums per uffants e giuvenils
La SAP dal Grischun constatescha dapi in bun temp in augment da la dumonda per agid da far pensums tras studentas e students. Las dumondas vegnan da famiglias, da persunas d’instrucziun e da posts spezialisads (t.a. dal servetsch psicologic da scola), u dad uffizis (t.a. l’Uffizi da migraziun).
Las futuras persunas d’instrucziun fan ils pensums ensemen cun ils uffants e giuvenils, als preparan da maniera optimala per examens u als sustegnan tar l’emprender ina lingua estra – da maniera individuala ed effectiva. Betg mo ils uffants e giuvenils profitan, mabain era las studentas ed ils students. Ellas ed els san applitgar lur savair en la pratica e far emprimas experientschas professiunalas.
20 onns SAP dal Grischun – furmaziun d’auta qualitad per tuttas e tuts
L’onn 2023 festivescha la SAP dal Grischun ses 20avel anniversari. Quest’occasiun duai dar la pussaivladad da sa scuntrar e d’engraziar a la populaziun. Sco pitschen engraziament ha la SAP dal Grischun tratg la sort la fin da november e surdà a ventg famiglias agid gratuit per far ils pensums; cumplainamain tenor il motto dal giubileum “Furmaziun d’auta qualitad per tuts”. Studentas e students porschan quest agid per far ils pensums che sa cumpona da duas lecziuns ad emna davent dal schaner fin il zercladur 2023. La dumonda è stada gronda: igl ha dà 99 annunzias.
Orange Days 2022
Il Club Soroptimist Interantional Cuira, il Zonta-Club Cuira e la secziun grischuna da l’associaziun svizra da las academicras han mess da cuminanza in signal encunter la violenza encunter dunnas ed encunter violenza a chasa cun acziuns a Cuira. Ils 16 dis d’acziun han mintgamai lieu dals 25 da november (il di encunter violenza encunter dunnas) fin ils 10 da december (il di internaziunal dals dretgs umans) en 167 pajais en tut il mund. Il tema da focus da quest onn è stà “Femicid”. Ensemen cun autras instituziuns ha la SAP dal Grischun mess in signal ed è stada illuminada en colur oranscha dals 25 als 27 da november 2022.
Schaner
Fin reussida da Mediomatix
Cun il titel “Mediomatix” (da “meds idiomatics”) ha la SAP dal Grischun sviluppà per incumbensa dal chantun Grischun novs meds d’instrucziun da lingua en ils idioms rumantschs sursilvan, sutsilvan, puter e vallader. Il project è stà concepì per sis onns (2016-2021), il preventiv ha importà 4.1 milliuns. La finamira è stada dad elavurar meds d’instrucziun innovativs, cumpatibels cun il Plan d’instrucziun 21 ed utilisabels da maniera analoga e digitala per l’instrucziun da rumantsch da la segunda a la novavla classa. Totalmain han ins elavurà 260 cudeschs da lavur, tranter auter era grammaticas da scola didactisadas.
Il project è vegnì terminà uffizialmain ils 21 da schaner 2022 a chaschun d’ina conferenza per las medias en preschientscha dal Cusseglier guvernativ dr. Jon Domenic Parolini.
“Ins è sa decidì per il rinforzament dals idioms”
Rico Cathomas, manader dal project Mediomatix e manader da la professura DIP rumantsch
Corona: Da la stanza da scola en la stanza da scola
Studentas e students da la SAP dal Grischun èn era quest onn puspè stads a disposiziun sco substituts e substitutas per persunas d’instrucziun che n’han betg pudì instruir pervi dal coronavirus. La dumonda davart las scolas è stada gronda oravant tut a l’entschatta da l’onn. En acziun èn stadas studentas e students da l’onn final che han dastgà mancar in’emna durant il semester per substituziuns. Per la qualitad da l’instrucziun n’han las scolas ed ils geniturs betg stuì far quitads durant quel temp. Las studentas ed ils students da l’ultim onn da studi avevan gia fatg en il semester precedent in praticum da nov emnas en scolas. Ellas ed els eran pia preparads e disads da star davant ina classa e dad instruir. Voluntaris n’han betg mancà: suenter ina enquista tar 120 studentas e students che vegnivan en dumonda per talas substituziuns, èn 72 s’annunziads, dapli che la mesadad pia. “Per mai èsi adina puspè bel che nossas studentas e noss students èn pronts per talas acziuns”, di il rectur prof. dr. Gian-Paolo Curcio.
Favrer
La SAP dal Grischun gratulescha a 12 novas intermediaturas d’art
12 participantas han terminà cun success il curs CAS “Aventura ed intermediaziun d’art”. Cun in certificat han ellas la qualificaziun da pussibilitar experientschas d’art activas e d’intermediar cumpetenzas da maletg ad uffants e giuvenils. Las participantas han emprendì d’enconuscher access teoretics e pratics ed han sviluppà ed experimentà sequenzas d’intermediaziun. Ellas han acquistà enconuschientschas exemplaricas davart aspects relevants da l’istorgia d’art e da l’art contemporan ed han discutà en collavuraziun cun docentas e docents e cun artistas ed artists dumondas davart la furmaziun culturala e davart las posiziuns da l’art en la societad. La furmaziun cuntinuada cumplementara a la professiun dad in onn è vegnida realisada en cooperaziun cun il Museum d’art dal Grischun e da la Hilti Art Foundation dal Principadi da Liechtenstein.
Mars
Di da la scola auta 2022 sut l’ensaina da la persistenza
Persunas d’instrucziun furman nossas generaziuns da l’avegnir. Ellas sensibiliseschan e scoleschan ils giuvens umans per las sfidas socialas, ecologicas ed economicas. La SAP dal Grischun s’engascha tenor ils „Sustainable Development Goals“ (SDG) da las Naziuns Unidas e sa metta tranter auter en per ina furmaziun d’auta qualitad per tuttas e tuts sco era per l’egualitad da las schlattainas.
30 projects persistents
Upcycling, bursa da vestgadira, construir in chastè per mustailas, schubregiar velos, nettegiar letgs dad auals – al di da la scola auta da quest onn èn studentas e students, docentas e docents e collavuraturas e collavuraturs s’engaschads ensemen cun partenaris externs da la regiun en passa 30 projects per la tematica da la persistenza.
Las singulas gruppas han rimnà vestgadira che studentas e students na portan betg pli ed han vendì vinavant quella en ina bursa da vestgadira, han renovà sutgas veglias per la Caritas u han cumbattì neofitas cun instrucziun da persunas spezialisadas. Las futuras persunas d’instrucziun han survegnì ideas concretas per laschar percepir uffants e giuvenils la persistenza.
La sensibilisaziun è impurtanta
Il rectur da la SAP dal Grischun, prof. dr. Gian-Paolo Curcio suttastritga: “Quest project sut la batgetta dal directur administrativ Dinesh Rajakaruna mussa, co che persunas d’instrucziun san prestar a prima vista pitschnas contribuziuns ad ina furmaziun per in svilup persistent cun il concept Inside-Out per lung dals “Sustainable Developemnt Goals”. En quest connex èn experientschas concretas, il rinforzament da la percepziun individuala da l’autoefficacitad ed il svilup ad ina tenuta positiva vers in svilup persistent aspects centrals.
Partenaris dal project:
Citad Cuira, vischnanca Tumein, consorzi Falknis Maiavilla e Fläsch, Uffizi da construcziun auta dal Grischun Cuira, protecziun dals utschels Landquart-Mastrils, WWF Grischun Schotsch al Calanda, Pro Natura Grischun Landquart e Zizers, Caritas Grischun, Foppa Gastro Cuira, Grischun lain Domat/Ems, bursa da vestgadira Cuira, colonia dad ureglias-mieur Fläsch, Somedia Cuira, fundaziun asil per animals Luna Weisstannental, Cube Store Cuira, Bike for Fun Landquart, Logistica Cuira
17avla dieta da Tudestg sco segunda lingua (DaZ)
Plurilinguitad è schanza e sfida enina. Uffants cun tudestg sco segunda lingua u sco lingua estra èn dentant dumandads spezialmain en il mintgadi da scola, cunquai ch’els ston dumagnar tut las pretensiuns en in’ulteriura lingua.
Co sa l’instrucziun da roms daventar accessibla linguisticamain per scolaras e scolars da DAZ? Tge instruments metodics e meds d’instrucziun stattan a disposiziun? Co vegn il plan d’instrucziun dal rom tudestg sco segunda lingua realisà tenor il Plan d’instrucziun 21? Nua èn las sfidas tar la colliaziun tranter las persunas d’instrucziun da DAZ e quellas dals roms, las pedagogas curativas da scola e las direcziuns da scola?
La dieta da la SAP dal Grischun ha tractà in giavisch impurtant da persunas d’instrucziun da DAZ e dals roms sco era da direcziuns da scola, dad optimar la promoziun DAZ en las scolas. En il rom d’ina maisa radunda han ins barattà experientschas da differentas chasas da scola e rimnà e discutà dumondas avertas.
Las SAP dal Grischun sustegna direcziuns da scola e persunas d’instrucziun
Scolaras e scolars da l’Ucraina èn sfidas spezialas per las scolas. La SAP dal Grischun porscha sustegn per direcziuns da scola e persunas d’instrucziun e las gida cun cussegliaziuns.
La purschida vegn adattada permanentamain als basegns actuals e cumpiglia, ultra da la cussegliaziun persunala, era occurrenzas, curs, meds d’instrucziun e medias davart la tematica. La pagina web nova davart l’istorgia da migraziun da la Svizra “migrationsgeschichte.ch” pussibilitescha a persunas d’instrucziun e scolas da tematisar novitads e maletgs actuals, da valitar il tema e d’al tractar cun las scolaras ed ils scolars.
Avrigl
Di da fufragnar per persunas interessadas a la professiun
Las pussaivladads da professiun e da carriera èn multifaras ozendi e l’elecziun da la professiun è in term impurtant en la vita d’in uman giuven. La SAP dal Grischun sustegna giuvenils tar il pass en la vita professiunala ed organisescha sco instituziun da furmaziun e manaschi d’emprendissadi mintg’onn in di da fufragnar per la professiun. Sis scolaras e scolars da la regiun han profità da l’occasiun ed han vis sco collavuraturas e collavuraturs il mintgadi professiunal a la scola auta da pedagogia, quai sco emploià commerzial, sco collavuratura dad ICT, sco informaticher e sco collavuratura en il sectur da l’infurmaziun e communicaziun. Ellas ed els èn vegnids accumpagnads dad experts spezialisads e dad emprendistas ed emprendists da la SAP dal Grischun che han mussà muments captivants da lur emprendissadi ed han dà vinavant tips e recumandaziuns.
Interess creschent per professiuns da l’informatica
Entant che blers giuvenils s’interessavan ils onns passads per in emprendissadi da commerzi, èn oz dumandadas adina dapli las pussaivladads da furmaziun en l’informatica. La necessitad da savida fundada è correspundentamain gronda. Da tge activitads s’occupa in informaticher? Nua dovri las enconuschientschas professiunalas d’ina spezialista dad ICT? Nua sa distinguan quellas duas professiuns? Al di da fufragnar pon las dumondas da participantas e participants vegnir respundidas directamain.
La SAP dal Grischun scolescha emprendistas ed emprendists en quatter differentas professiuns.
Nova professura per scienzas d’educaziun
Cun prof. dr. Francesca Suter sco professura per scienzas d’educaziun perscrutescha ed instruescha a partir da l’avrigl da l’onn passà ina scienziada a la SAP dal Grischun che s’occupa da maniera centrala cun dumondas da l’autoregulaziun tar process d’emprender. Francesca Suter ha cumenzà sia carriera academica a l’Universitad da Turitg, nua ch’ella ha era promovì. Avant sia midada a la SAP dal Grischun ha ella approfundà e cumplettà vinavant ses profil tematic, sco assistenta superiura da prof. dr. Katarina Maag Merki, per exempel en ils secturs “svilup da la scola” resp. “dischavantatgs en la furmaziun”. Cun prof. Francesca Suter ha la SAP dal Grischun pudì engaschar ina scienziada cun in profil tematic impurtant en plirs secturs per la scolaziun da persunas d’instrucziun per l’avegnir.
Prof. dr. Francesca Suter maina dapi il 2022 la professura Scienzas d’educaziun.
Zercladur
Otg novas manadras e manaders da scola
La mesadad da zercladur han otg manadras e manaders da scola dal Grischun terminà cun success il CAS direcziun da la scola. Mintgamai dus manaders/duas manadras da scolas talianas e rumantschas e quatter manaders/manadras da scolas tudestgas han absolvì tranter il settember 2020 ed il zercladur 2022 la scolaziun da direcziun da la Rait da mainascolas da las scolas autas da pedagogia dal Grischun, Son Gagl e Turgovia.
Autas cifras d’annunzia a la SAP dal Grischun
Radund 200 persunas eran s’annunziadas enfin la fin da zercladur per in studi da bachelor – circa 35 pertschient dapli che l’onn precedent, uschè bleras sco anc mai.
Gronda dumonda per novas purschidas da scolaziun
Il grond interess è dad attribuir oravant tut a l’ulteriur svilup ed a las cumplettaziuns dals studis. Temp parzial, studis da bachelor cumbinads, studis da master per il stgalim secundar: La SAP dal Grischun ha schlargià ses program da scolaziun per futuras persunas d’instrucziun gist en plirs secturs. Er il svilup da las cifras d’annunzia per il nov studi scolina/scola primara (1. e 2. classa) è remartgabel. Las annunzias per quest studi èn trais giadas uschè autas sco per il studi da scolina da fin ussa.
Dapli studentas e students dals chantuns vischins
Entant che la maioritad da las interessentas e dals interessents per il studi da bachelor per la scola primara (1. fin 6. classa) vegnan dal chantun Grischun, èsi gist viceversa tar il studi per la scolina e scola primara (1. e 2. classa). Oravant tut persunas giuvnas dal chantun Tessin sa decidan adina pli savens per in studi a Cuira.
Sco spetgà eran las cifras d’annunzia pli autas ch’il dumber effectiv da studentas e students. Quai dependa da cundiziuns d’access betg ademplidas al mument dal termin d’annunzia e/u dad annunzias multiplas a differentas scolas autas. La mesadad da settember han 159 studentas e students cumenzà lur studi da bachelor a la SAP dal Grischun.
Fanadur
114 novas persunas d’instrucziun per la scolina e la scola primara
Ils 2 da fanadur han 114 persunas d’instrucziun per la scolina e per la scola primara survegnì en in rom festiv en il center da congress a Tavau in diplom d’instrucziun renconuschì en l’entira Svizra. 101 absolventas ed absolvents han ussa la qualificaziun dad instruir da la 1. a la 6. classa da la scola primara e 13 quella dad instruir en scolina.
Cun in diplom monoling talian èn vegnidas onuradas ina persuna d’instrucziun per la scolina e duas per la scola primara. In diplom biling talian-tudestg han survegnì ina persuna d’instrucziun per la scolina e 15 per la scola primara. In diplom biling rumantsch-tudestg è vegnì surdà a trais persunas d’instrucziun per la scolina ed a 14 persunas d’instrucziun per la scola primara.
Avust
Transport, informatica e robotica – ils i-Camps 2022
60 scolaras e scolars interessads da la 3. fin 9. classa dal Grischun e dad auters chantuns èn s’approfundads durant in’emna durant lur vacanzas en il mund digital dal center MINT da la SAP dal Grischun. Ellas ed els èn sa deditgads a las differentas linguas da programmar ed han pass per pass dà vita al roboter. Ils uffants e giuvenils èn vegnids instruids da studentas e students e da docentas e docents da la SPF da Turitg e dal post da promoziun MINT da la SAP dal Grischun.
Il project inizià da la SAP dal Grischun e realisà en cooperaziun cun la SPF da Turitg è era quest onn vegnì cumplettà cun in CAMP per persunas d’instrucziun interessadas. Il i-Camps Teacher da dus dis è structurà uschia ch’ins mussa materialias d’emprender concretas che pussibiliteschan il svilup analog da cumpetenzas tant en l’informatica sco en ils roms d’instrucziun. Uffants e creschids èn sa barattads regularmain davart lur experientschas durant quels dus dis ed han emprendì in da l’auter.
L’emna da project da quest onn è stada sut il motto “cargo connect”. Per purtar umans e martganzia per il mund enturn han ins gia adina chattà novas vias ed innovaziuns en il sectur da transport. Participantas e participants han examinà progress tecnics e sfidas globalas. Ellas ed els han cumenzà a chapir meglier ils process automatisads dal mintgadi, sco per exempel il charrar parzialmain autonom, la moda da funcziunar da sensurs da plievgia e da glisch u dad assistents da parcar en in vehichel da transport.
Settember
Dieta da las Alemannas e dals Alemans a la SAP dal Grischun
Dals 7 als 9 da settember 2022 ha gì lieu a la SAP dal Grischun la 20vala dieta da lavur davart la dialectologia alemanna, l’uschenumnada dieta da las Alemannas e dals Alemans. La dieta è vegnida organisada d’ina squadra da la SAP dal Grischun e da l’Institut grischun per la perscrutaziun da la cultura (ikg) sut la direcziun da dr. Susanne Oberholzer e dr. Oskar Eckhard. Igl ha dà tschintg referats da basa, 37 referats da secziun e quatter posters davart il tema general “Dialect en la societad ed en scola”. Plinavant èn vegnids preschentads nov posters davart projects da perscrutaziun a la SAP dal Grischun. Radund 75 perscrutadras e perscrutaders da la Svizra e da l’exteriur – oravant tut da la Germania, Austria e da l’Alsazia han visità ils referats, han discutà da maniera animada ed han giudì a chaschun dal Conference Dinner las spezialitads culinaricas dal Grischun. La squadra d’organisaziun ha pudì retschaiver blers resuns positivs da participantas e participants.
Entschatta: Nov studi da master per persunas d’instrucziun per il stgalim secundar
Per l’emprima giada han cumenzà suenter las vacanzas da stad ils novs studis da master a temp parzial per persunas d’instrucziun per il stgalim secundar I sco era per persunas d’instrucziun per il stgalim secundar I e scolas da maturitad. Enfin ussa n’hai dà nagina scolaziun cumparegliabla en la Svizra orientala. Cun questa purschida sa drizza la SAP dal Grischun ad in public en mira cumplettamain nov. Il studi s’adressescha a persunas interessadas cun in bachelor u in master spezialisà en in rom da la scola populara, sco per exempel matematica e tecnica, tudestg u franzos, moviment e sport enfin tar l’art figurativ. Pledentadas èn persunas che studegian actualmain ad ina universitad u ad ina scola auta spezialisada che survegnan cun quest master consecutiv perspectivas professiunalas cumplettamain novas, ma era persunas ch’èn entamez lur activitad professiunala u che han gist passentà in pausa da famiglia e che vulessan gugent puspè turnar en la vita professiunala. Il studi porscha pussaivladads da carriera cumplettamain novas.
Il Grischun perscrutescha – premis per set perscrutadras e perscrutaders giuvens
L’Academia Raetica, l’associaziun per la promoziun da scienza, perscrutaziun e furmaziun en il chantun Grischun ha organisà il settember 2022 en il center da congress a Tavau ses congress da mintga dus onns “Il Grischun perscrutescha”. Ina finamira impurtanta da questa occurrenza è da dar a perscrutadras e perscrutaders da las pli differentas disciplinas la pussaivladad da preschentar lur lavurs e dad avair in barat. Il segund di dal congress eran envidads il public interessà e scolaras e scolars da la Scola media alpina da Tavau. Ellas ed els han survegnì in’invista en differents secturs da la scienza cun tradiziun en il chantun. Durant quel di è era la SAP dal Grischun stada preschentada cun quatter preschentaziuns. Da quellas è la contribuziun “Swiss Schools’ Challenges and Strategies during the COVID-19 Pandemic” (Studia S-CLEVER+) da prof. dr. Francesca Suter vegnida onurada sco meglra preschentaziun en las scienzas umanas e socialas.
Prof. dr. Francesca Suter (terza persuna da dretg)
October
Festa da certificat per absolventas ed absolvents dal CAS
26 auturas ed auturs da meds d’instrucziun han survegnì lur certificat l’october 2022. La festa da certificat è suandada als colloquis finals. En il rom da la scolaziun supplementara han las auturas ed ils auturs elavurà meds d’instrucziun innovativs per tut ils trais ciclus da la scola populara. Quels meds ston ademplir las pretensiuns dal plan d’instrucziun e porscher incumbensas d’emprender pretensiusas che pussibiliteschan ad uffants cun differents talents e differentas abilitads da sviluppar lur savair e lur savair far.
La scolaziun per auturas ed auturs da meds d’instrucziun è unica tant en Svizra sco sin plaun internaziunal.
Era la mesadad d’october han 17 absolventas ed absolvents dal CAS “Tudestg sco segunda lingua” festivà la finiziun cun success da lur scolaziun da radund in onn sco persuna d’instrucziun da tudestg per uffants da lingua estra.
Emna da MINT grischuna 2022
Durant las vacanzas d’atun 2022 han radund 170 scolaras e scolars da la scola primara (3. fin 6. classa) e 37 persunas d’instrucziun futuras e talas cun experientscha pudì schlargiar lur cumpetenzas MINT en stretga collavuraziun cun emprendistas ed emprendists dad otg interpresas al lieu e rimnar preziusas experientschas praticas.
La stretga collavuraziun cun l’economia fa plaschair a la manadra da project Lilian Ladner: “Cun il program da promoziun MINT preparain nus ils uffants e giuvenils per il mund fermamain tecnologisà da damaun. Nossas futuras persunas d’instrucziun emprendan ad enconuscher las novas tecnologias e da las utilisar en l’instrucziun a maun d’incumbensas orientadas al problem che derivan dal mund dals uffants.”
Tar la Georg Fischer Rohrleitungssysteme SA han las participantas ed ils participants emprendì d’enconuscher il squittar materia sintetica vi d’in Babyplast. Vi da la pitschna maschina han els dastgà midar ils utensils cun sustegn da las emprendistas e dals emprendists, emprender d’enconuscher las differentas caracteristicas da la materia sintetica ed a la fin squittar ina pierla en differentas colurs. Ins ha lutegià, struvegià, resgià e programmà cun diligenza.
A la SAP dal Grischun han las participantas ed ils participants programmà in roboter a maun d’ina plima da giugar, uschia ch’el saveva schliar differents pensums dal mintgadi da las firmas. Gian-Paolo Curcio, il rectur da la SAP dal Grischun suttastritga la muntada dals roms MINT, spezialmain da l’informatica per il futur: “L’informatica è da chapir sco ina tecnica culturala, sco per exempel lingua e matematica. Uffants emprendan dad utilisar l‘informatica sco lingua e da muventar cun ella robots.”
November
Di naziunal dal futur - 30 scolaras e scolars surpiglian la rolla da la persuna d’instrucziun
Ils 10 da november 2022 èsi puspè stà uschè lunsch – per l’indeschavla giada: 30 scolaras e scolars da la tschintg- e sisavla classa han preparà ina lecziun da matematica a la SAP dal Grischun ed èn lura stads il suentermezdi davant ina classa dal stgalim bass da la scola da la citad da Cuira.
Quest onn è il di dal futur stà sut l’ensaina da la matematica, pia da la scienza dals musters e da las structuras. Cun in gieu strategic cun lainins han las participantas ed ils participants mussà da maniera captivanta als uffants dal stgalim bass che matematica è dapli che simplamain mo “far quints”. La manadra da project Lilian Ladner punctuescha: “Per nus èsi impurtant che las participantas ed ils participants survegnan in’invista en la professiun fascinanta da la persuna d’instrucziun. Ellas ed els planiseschan e ritmiseschan l’instrucziun fin en ils detagls. Els emprendan trics e rampigns per furmar gruppas, controlleschan il material necessari ed emprendan da dar bada a l’urari ed al temp.
Suenter l’instrucziun reflecteschan las magistras ed ils magisters giuvens ensemen cun las docentas ed ils docents e cun las studentas ed ils students lur experientschas d’instruir. Ellas ed els han rapportà e discutà da maniera critica, ma era constructiva. Ins ha barattà exempels da Best-Practice ed insatge è stà medem per tuttas e tuts. Ellas ed els eran stanchels, ma cuntents.
First Lego League 2022
Dapi il 2008 sustegna la SAP dal Grischun ensemen cun la EMS-Schiers e la SAS dal Grischun il program da promoziun MINT internaziunal «First Lego League» (FFL). La FLL è in program da promoziun che avischina uffants e giuvenils en in’atmosfera sportiva a la scienza ed a la tecnologia. Il mund real dals uffants vegn integrà en quest process ed i vegn era promovì dad ir enturn cun sbagls e da pensar da maniera analitica e perscrutativa.
Las scolaras ed ils scolars da nov fin sedesch onns construeschan mintgamai in roboter cumplettamain automatic, per l’uschenumnà “robotgame”, per schliar plirs pensums en in champ da gieu fixà entaifer 150 secundas. Questas lavurs ed ideas sco er lur abilitads da lavurar sco team preschentan els mintgamai il di da la concurrenza ad ina giuria en las categorias valurs da basa, preschentaziun da perscrutaziun e design da roboters.
A chaschun da la qualificaziun regiunala a la SAP dal Grischun l’entschatta da december èn sa participadas 12 squadras. Las trais meglras squadras “Capricorns”, “i-girls” e “Fluffy” èn sa qualifitgadas per ils campiunadis svizzers dal mars 2023 ad Yverdon.
Studentas e students da la SAP dal Grischun han scuvert il mund da la tecnica cun pitschen e grond. Insaquants han purschì in’activitad da MINT per tut las interessadas ed ils interessads, entant che auters han maldisà ils giasts en il Café FLL. Anteriuras studentas ed anteriurs students da la SAP dal Grischun han surpiglià la moderaziun u eran engaschads sco DJ.
Nova publicaziun “Sprache und Raum”
Prof. dr. Vincenzo Todisco, manader da la professura DIP cun focus sin il talian e dr. Edina Krompák, manadra dal center da perscrutaziun per didactica da lingua a la SAP da Lucerna, han publitgà sco editurs l’antologia “Sprache und Raum – Mehrsprachigkeit in der Bildungschforschung und in der Schule”. I sa tracta d’ina rimnada da contribuziuns elegidas ch’èn vegnidas preschentadas a chaschun da la dieta cun il medem num, organisada communablamain da la SAP dal Grischun e da la SAP da Schaffusa. Ina dumonda centrala dal cudesch è co ch’il plurilinguissem sa manifestescha en il spazi public e co che persunas ch’emprendan percepeschan las linguas en differents contexts da scola. Quest aspect vegn tematisà e discutà tranter auter sin basa dals uschenumnads linguistic landscapes sco resursas pedagogicas per la promoziun da la plurilinguitad en scola. La publicaziun sa drizza a perscrutadras e perscrutaders en il sectur da las scienzas d’educaziun e da la sociolinguistica, a didacticras e didactichers da lingua e da plurilinguitad sco er a studentas e students ed a persunas d’instrucziun.
December
Agid da far pensums per uffants e giuvenils
La SAP dal Grischun constatescha dapi in bun temp in augment da la dumonda per agid da far pensums tras studentas e students. Las dumondas vegnan da famiglias, da persunas d’instrucziun e da posts spezialisads (t.a. dal servetsch psicologic da scola), u dad uffizis (t.a. l’Uffizi da migraziun).
Las futuras persunas d’instrucziun fan ils pensums ensemen cun ils uffants e giuvenils, als preparan da maniera optimala per examens u als sustegnan tar l’emprender ina lingua estra – da maniera individuala ed effectiva. Betg mo ils uffants e giuvenils profitan, mabain era las studentas ed ils students. Ellas ed els san applitgar lur savair en la pratica e far emprimas experientschas professiunalas.
20 onns SAP dal Grischun – furmaziun d’auta qualitad per tuttas e tuts
L’onn 2023 festivescha la SAP dal Grischun ses 20avel anniversari. Quest’occasiun duai dar la pussaivladad da sa scuntrar e d’engraziar a la populaziun. Sco pitschen engraziament ha la SAP dal Grischun tratg la sort la fin da november e surdà a ventg famiglias agid gratuit per far ils pensums; cumplainamain tenor il motto dal giubileum “Furmaziun d’auta qualitad per tuts”. Studentas e students porschan quest agid per far ils pensums che sa cumpona da duas lecziuns ad emna davent dal schaner fin il zercladur 2023. La dumonda è stada gronda: igl ha dà 99 annunzias.
Orange Days 2022
Il Club Soroptimist Interantional Cuira, il Zonta-Club Cuira e la secziun grischuna da l’associaziun svizra da las academicras han mess da cuminanza in signal encunter la violenza encunter dunnas ed encunter violenza a chasa cun acziuns a Cuira. Ils 16 dis d’acziun han mintgamai lieu dals 25 da november (il di encunter violenza encunter dunnas) fin ils 10 da december (il di internaziunal dals dretgs umans) en 167 pajais en tut il mund. Il tema da focus da quest onn è stà “Femicid”. Ensemen cun autras instituziuns ha la SAP dal Grischun mess in signal ed è stada illuminada en colur oranscha dals 25 als 27 da november 2022.